همه چیز درباره حسابداری بازرگانی و صورت‌های مالی آن
شرکت هایی که در ایران فعالیت می کنند در گروه های مختلف طبقه بندی شده و هر یک به کاری مشغولند. برخی از این شرکت ها خدماتی هستند و برخی دیگر از آنها به خرید و فروش کالا مشغولیت دارند. برای آنکه سود و زیان تجارت این شرکت ها مشخص شود به یک نوع خدمات حسابداری تحت عنوان حسابداری بازرگانی نیاز است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت و اطلاعاتی را پیرامون آن بیان خواهیم کرد.
حسابداری بازرگانی چیست؟
یکی از انواع شرکت هایی که در ایران فعالیت می کنند، شرکت های بازرگانی هستند. این شرکت ها با خرید و فروش کالا و ارائه خدمات، سود به دست می آورند و همه هدفشان این است که دارایی ها و درآمد خود را افزایش دهند. برای آنکه یک مدیر شرکت بازرگانی بداند که مجموعه او در حال کسب سود است یا ضرر، نیاز دارد که از عملیات حسابداری استفاده کند. حسابداری که این شرکت ها از آن بهره می برند تا در جریان سود و زیان خود قرار گیرند، حسابداری بازرگانی است.
اگر بخواهیم خیلی واضح در مورد این نوع حسابداری اظهار نظر کنیم باید بگوییم، حیات و ممات شرکت های خرید و فروش و ارائه کننده خدمات، به این نوع حسابداری وابسته است؛ چرا که به آنها کمک می کند تا به صورت شفاف در جریان سود و ضرر قرار بگیرند. در حسابداری بازرگانی، گزارش های مالی مربوط به همه معامله هایی که شرکت مذکور انجام داده است، ثبت و ضبط می شود و حسابداران این گزارش ها را بررسی می کنند.
حسابداری بازرگانی، مناسب چه شرکت هایی است؟
سوالی که ممکن است اینجا پیش آید این است که کدام یک از شرکت ها می بایست از حسابداری بازرگانی استفاده کنند. شرکت های تحت عنوان بازرگانی لیستی به شرح زیر دارند:
1-شرکت های تعاونی
در شرکت های تعاونی، چند نفر جمع می شوند و با در نظر گرفتن اصول تعاونی، آن را راه اندازی می کنند. هدفی که این شرکت ها به دنبال دستیابی به آن هستند رفع نیازهای مشترکی است که بین اعضا وجود دارد.
2- شرکت های تضامنی
در شرکت های تضامنی، شرکا به صورت مشترک مسئول کلیه بدهی های شرکت هستند.
3- شرکت های سهامی خاص
شرکت های سهامی خاص، حداقل با 3 نفر عضو نیز می توانند تاسیس شوند. در صورتی که اعضا این شرکت ها سرمایه زیادی نداشته باشند، با کمک تسهیلات و وام های بانکی و شرکت در مزایده و مناقصه ها می توانند سرمایه خود را جهت انجام فعالیت های بازرگانی افزایش دهند.
4- شرکت های نسبی
در شرکت های نسبی، سهم افراد در بدهی ها به اندازه سهمی است که در راه اندازی شرکت داشته اند.
5- شرکت های با مسئولیت محدود
شرکت های با مسئولیت محدود، تنها با دو نفر عضو نیز قابلیت تاسیس دارند. اعضا به اندازه سرمایه ای که برای تاسیس شرکت گذاشته اند مسئولیت دارند.
6- شرکت های مختلط سهامی و غیر سهامی
شرکت های مختلط سهامی، ترکیبی از شرکت های سهامی و تضامنی هستند. شرکت های مختلط غیر سهامی نیز ترکیبی از شرکت های تضامنی و شرکت هایی با مسئولیت محدود به شمار می روند.
صورت های مالی در حسابداری بازرگانی
صورت های مالی، به حسابداران کمک می کنند تا بتوانند سود و زیان شرکت را محاسبه کنند. این صورت های مالی بسیار مهم به این شرح هستند:
- ترازنامه
- صورت سود و زیان
- صورت وجوه نقد
در ادامه، هر یک از صورت های مالی بالا را به صورت مفصل شرح خواهیم داد. اما همین قدر بدانید که این صورت های مالی از جمله مهم ترین کارهایی است که هر حسابدار بازرگانی برای مشخص کردن وضعیت شرکت یا واحد تولیدی باید انجام دهد. آن دسته از حسابدارانی که آموزش های لازم و کافی برای تهیه این صورت های مالی را دریافت کرده اند قادرند صورت های مالی را به درستی تهیه کنند.
اگر شما نیز به این حوزه علاقه مند هستید توصیه می کنیم در دوره های حسابداری بازرگانی کاوش گویا ارقام شرکت کنید. هر چیزی که برای تبدیل شدن به یک حسابداری بازرگانی خبره و ماهر نیاز باشد در این دوره ارائه خواهد شد.
سود و زیان در حسابداری بازرگانی
علت اینکه، این همه روی حسابداری بازرگانی تاکید می شود، بحث سود و زیان است. حسابداران بازرگانی، سود و زیان را در انتهای یک دوره مالی گزارش می کنند. با کمک صورت یا لیست سود و زیان می توان در مورد اینکه شرکت تولیدی، سود آور بوده یا خیر اظهار نظر کرد. لازم به ذکر است، درآمد، در صورتی که پرداخت شده باشد به عنوان سود در نظر گرفته می شود و درآمدهایی که شرکت به دست آورده اما هنوز به دست او نرسیده، جزء سود شرکت به شمار نمی رود.
تهیه لیست سود و زیان مراحلی دارد که به شرح زیر است:
1- درآمد حاصل از فروش
درآمد حاصل از فروش به مبلغی گفته می شود که از فروش کالا و ارائه خدمات به دست آمده است.
2- کم کردن تخفیف و برگشت کالای فروخته شده
مبالغی که به مشتری تخفیف داده شده و یا کالاهایی که برگشت داده شده اند نیز می بایست در صورت سود و زیان تنظیم شوند. این مولفه کمک می کند که میزان فروش خالص به دست آید.
3- هزینه صرف شده برای تولید کالا
هزینه ای که برای تولید یک کالا صرف می شود نیز از فروش خالص همان کالا کم می شود. عددی که در نهایت به دست می آید، سود ناخالص نام دارد.
4- کم کردن هزینه های عملیاتی
هزینه هایی که شرکت، موظف است به صورت ثابت در هر ماه پرداخت کند، مانند حقوق کارگران و کارمندان، اجاره و هزینه های اداری، از سود ناخالص کم می شود. این هزینه را هزینه عملیاتی می نامند.
5- سود و زیان عملیاتی
از انجام برخی فعالیت های اصلی توسط شرکت ها سود و زیانی به دست می آید. به مقدار این سود و زیان که قبل از حساب کردن درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه ها به دست می آید، سود یا زیان عملیاتی گفته می شود.
6- سود و زیان غیر عملیاتی
سود و زیانی که از انجام فعالیت های غیر اصلی شرکت به دست می آید سود و زیان غیر عملیاتی گفته می شود.
7- مالیات
بعد از انجام همه کارهای بالا، مالیات بر درآمد را محاسبه کرده، از سود کم می کنند و به این شکل، سود خالص یک شرکت بازرگانی را به دست می آورند.
فرمولی که حسابداران بازرگانی از آن استفاده کرده و میزان سود و زیان یک مجموعه را مشخص می کنند به شرح زیر است:
سود = درآمد دوره مالی – هزینه دوره مالی
اگر عددی که از فرمول بالا به دست می آید، از هزینه هایی که برای تولید محصول و یا ارائه خدمت صرف شده بیشتر باشد، به این معناست که شرکت، سودآور است. اگر هزینه ها بیشتر از میزان درآمد باشد به این معناست که شرکت زیان ده بوده است.
ترازنامه در حسابداری بازرگانی
یکی از مهم ترین صورت های مالی در حسابداری بازرگانی، ترازنامه است. ترازنامه ها در مورد بدهی، وضعیت دارایی و همین طور حقوق صاحبان سهام اطلاعات خوبی را بیان می کنند. ترازنامه ها اجزای متفاوتی به این شرح دارند:
1- دارایی
دارایی ها، جاری و غیر جاری هستند. دارایی های جاری به آن دسته از نقدینگی هایی گفته می شود که در طول مدت یک سال نقد می شوند. دارایی های غیر جاری به دارایی هایی گفته می شود که بلند مدت هستند. از جمله این دارایی ها می توانیم به ماشین آلات، حق ثبت اختراع و املاک اشاره کنیم.
2- بدهی
به کلیه تعهدات مالی که یک شرکت تجاری می بایست در آینده پرداخت کند بدهی می گویند. بدهی ها نیز دو نوع جاری یا کوتاه مدت و غیر جاری یا بلند مدت دارند.
3- حقوق صاحبان سهام در شرکت
به میزان سرمایه ای که سهامداران در شرکت دارند حقوق صاحبان سهام گفته می شود. این حقوق نیز از 3 بخش سرمایه اولیه، سود انباشته و دیگر اجزای سرمایه تشکیل شده است.
بهای تمام شده در حسابداری بازرگانی
به کلیه هزینه هایی که برای تولید یک محصول یا ارائه خدمات صرف می شود، بهای تمام شده می گویند. بهای تمام شده نیز اجزای متفاوتی به شرح زیر دارد:
- هزینه صرف شده برای خرید مواد اولیه در تولید مستقیم محصول
- هزینه پرداخت شده به کارگران برای تولید محصول
- هزینه های صرف شده برای مواردی چون آب و برق مرکز تولید، اجاره بها و استهلاک ماشین آلات؛ این هزینه ها غیر مستقیم هستند.
اولین کاری که برای حساب کردن بهای تمام شده کالا می بایست انجام داد، شناسایی کردن هزینه های مستقیم و غیر مستقیمی است که برای تولید یک کالا صرف شده است. بعد از آن می توان بهایی که برای تولید هر واحد محصول یا خدمات صرف شده است به کمک فرمول های حسابداری به راحتی پیدا کرد.
مدیرانی که به آینده شرکت و افزایش سود آوری خود فکر می کنند با کمک بهای تمام شده می توانند تغیرات زیادی در میزان سودآوری شرکت ایجاد کنند. تلاش برای کاهش بهای تمام شده کالا به افزایش سود کمک می کند و این موضوع مهمی است که مدیران شرکت های تجاری و واحدهای تولید باید به آن توجه داشته باشند.
برای مشخص کردن بهای تمام شده تولید مطابق با مراحل زیر عمل می کنند:
- تعریف مواد اولیه و مشخص کردن قیمت آنها
- محاسبه بهای تمام شده برای تولید محصولات نهایی
- تعریف کردن هزینه ثابت ماهانه
- تعریف مواد و منابع مصرفی
- جدا کردن هزینه های ثابت از منابع مصرفی در تولید محصول نهایی