حسابداری شرکت های سهامی

شرکت های سهامی به دلیل ماهیت حقوقی و استقلال شخصیت حقوقی شان، از ساختار حسابداری منحصربه فردی برخوردارند. در این شرکت ها مالکیت به صورت سهام میان سهام داران تقسیم می شود و همین مسئله باعث پیچیدگی بیشتر در فرآیند ثبت و گزارش گری مالی می شود.

شرکت های سهامی؛ به دو دسته عام و خاص، تقسیم می شوند. شرکت سهامی خاص تنها به افراد محدودی سهام می فروشد، در حالی که شرکت سهامی عام می تواند سهام خود را در بورس یا فرابورس به عموم عرضه کند. ساختار این شرکت ها تأثیر مستقیمی بر فرآیند حسابداری آن ها دارد زیرا مقررات و الزامات قانونی متفاوتی برای هر دسته، وضع شده است.

ثبت سرمایه اولیه و سهم مؤسسان در حسابداری

در ابتدا هنگام تأسیس یک شرکت سهامی، سرمایه اولیه از طرف مؤسسان تأمین شده و به واحدهای مساوی به نام سهام تقسیم می شود. این سرمایه به صورت نقدی یا غیرنقدی، می تواند تأمین شود. ثبت سرمایه اولیه در دفاتر حسابداری بر اساس ارزش اسمی سهام انجام می شود. برای مثال، اگر سرمایه اولیه ۵۰۰ میلیون تومان و هر سهم ۱۰۰۰ تومان باشد، معادل ۵۰۰ هزار سهم در دفاتر به عنوان سرمایه ثبت خواهد شد.

فرآیند افزایش سرمایه و نحوه ثبت آن در دفاتر

پس از تأسیس، شرکت ممکن است اقدام به افزایش سرمایه نماید. افزایش سرمایه ممکن است به روش های مختلفی همچون؛ از محل مطالبات حال شده سهام داران و آورده نقدی یا از محل سود انباشته و اندوخته ها، انجام شود. در حسابداری، افزایش سرمایه معمولاً از طریق حساب «سرمایه در جریان ثبت» ثبت می شود. پس از انجام مراحل قانونی و پرداخت سرمایه، مبلغ به حساب سرمایه منتقل خواهد شد. ثبت های حسابداری افزایش سرمایه باید همراه با اسناد قانونی و تأییدیه مجامع عمومی باشد.

نحوه ثبت معاملات سهام در شرکت های سهامی

از مهم ترین فعالیت های حسابداری در شرکت های سهامی، ثبت معاملات مرتبط با خرید و فروش سهام است. معاملات سهام بین سهام داران ارتباطی با دارایی های شرکت ندارد اما شرکت موظف بوده اطلاعات این تغییرات را در دفاتر ثبت نماید. به خصوص اگر سهام دار جدید عضوی از هیئت مدیره باشد یا سرمایه گذاری عمده انجام دهد.

در شرکت های سهامی عام، معاملات سهام تحت نظارت سازمان بورس و بر اساس مقررات بازار سرمایه ثبت و افشا می شوند. در دفاتر شرکت، صرف خرید یا فروش سهام توسط اشخاص ثالث، ثبت حسابداری ندارد، مگر آن که شرکت اقدام به بازخرید سهام نماید (سهام خزانه) یا سهامی را به عنوان سرمایه گذاری بلندمدت خریداری کند.

شناسایی درآمد و هزینه بر اساس اصول حسابداری

در طول دوره مالی، شرکت سهامی فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی متعددی انجام می دهد. حسابداری این فعالیت ها باید مطابق با استانداردهای حسابداری ایران صورت گیرد.

درآمدها باید در دوره تحقق شناسایی شوند، حتی اگر وجه نقد دریافت نشده باشد. هزینه ها نیز باید در دوره ای که منفعت آن ها حاصل شده، شناسایی گردند. برای مثال، فروش کالایی که هنوز پول آن دریافت نشده، در بخش فروش ها ثبت می شود و حساب دریافتنی تجاری معادل مبلغ فروش بدهکار خواهد شد.

تهیه صورت های مالی و نقش آن ها در شفافیت مالی

در پایان هر سال مالی، شرکت های سهامی موظف اند صورت های مالی خود را تهیه و ارائه دهند. این صورت ها شامل موارد مختلفی می شوند که در ادامه به بررسی آن ها پرداخته ایم.

• ترازنامه (صورت وضعیت مالی)
• صورت سود و زیان
• صورت جریان وجوه نقد
• صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام

تهیه این صورت ها بر اساس استانداردهای حسابداری و اصول شفاف سازی مالی انجام می شود و یکی از مهم ترین ابزارهای نظارت سهام داران، حسابرسان و سازمان امور مالیاتی است. این صورت ها باید تصویب مجمع عمومی صاحبان سهام را نیز کسب نمایند.

ذخیره قانونی و نحوه تقسیم سود میان سهام داران

تقسیم بخشی از سود سالانه بین سهام داران؛ یکی از الزامات قانونی برای شرکت های سهامی است. مطابق ماده ۱۴۰ قانون تجارت، شرکت ها موظف اند هر سال معادل ۵٪ از سود خالص خود را به عنوان ذخیره قانونی نگهداری کنند تا زمانی که این ذخیره به ۱۰٪ سرمایه برسد. پس از آن شرکت مجاز است باقیمانده سود را میان سهام داران تقسیم کند.

ثبت حسابداری این فرایند معمولاً شامل انتقال از حساب سود و زیان انباشته به حساب ذخیره قانونی و سود سهام پرداختنی است. زمان بندی پرداخت سود به سهام داران هم در مجمع عمومی تصویب می شود و شرکت باید مطابق آن عمل کند.

الزامات مالیاتی شرکت های سهامی و نحوه شناسایی مالیات

موضوع مالیات در شرکت های سهامی اهمیت زیادی دارد. این شرکت ها موظف اند اظهارنامه مالیاتی تهیه کرده و طبق درآمد مشمول مالیات، مالیات بر درآمد را محاسبه و پرداخت کنند. نرخ مالیات شرکت های سهامی بر اساس قوانین مالیاتی کشور و معمولا ۲۵ درصد از درآمد مشمول مالیات است.
در حسابداری، مالیات پرداختنی به عنوان بدهی شناسایی شده و در صورت های مالی درج می شود. همچنین ذخیره مالیات هم ممکن است برای پوشش هزینه های مالیاتی احتمالی آتی ایجاد گردد. علاوه بر مالیات بر درآمد، شرکت های سهامی شامل مالیات بر ارزش افزوده، مالیات نقل و انتقال سهام و مالیات تکلیفی نیز هستند.

الزامات حسابداری شرکت های سهامی عام بورسی

در شرکت های سهامی عام که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده اند، الزامات حسابداری و گزارش گری مالی پیچیده تری وجود دارد. این شرکت ها باید صورت های مالی میان دوره ای، گزارش فعالیت هیئت مدیره، گزارش تفسیری مدیریت و افشای اطلاعات بااهمیت را در سامانه کدال منتشر کنند.

تهیه این اطلاعات طبق استانداردهای گزارش گری مالی بین المللی یا استانداردهای ملی تعدیل شده با این استانداردها انجام می شود. این شرکت ها همچنین وظیفه دارند اطلاعات مالی خود را به موقع در اختیار سازمان بورس قرار دهند و به صورت شفاف، در مجامع عمومی پاسخ گو باشند.

انتخاب نرم افزار حسابداری مناسب برای شرکت های سهامی

یکی از موضوعات مهم در حسابداری شرکت های سهامی، انتخاب نرم افزار مناسب حسابداری است. نرم افزار باید قابلیت مدیریت سهام داران، گزارش گیری از صورت های مالی، مدیریت دارایی ها، حقوق و دستمزد و تهیه اظهارنامه مالیاتی را داشته باشد.

نرم افزارهایی مانند همکاران سیستم، سپیدار، تدبیر و رایورز از جمله گزینه های مناسب برای شرکت های سهامی هستند. این نرم افزارها امکانات کاملی برای ثبت اسناد مالی، صدور سند خودکار، کنترل حساب ها، مدیریت هزینه ها و گزارش گیری لحظه ای را فراهم می کنند.

نقش حسابرسی مستقل در اعتبارسنجی اطلاعات مالی

حسابرسی نیز در شرکت های سهامی جایگاه ویژه ای دارد. شرکت های سهامی موظف اند حسابرس قانونی تعیین کرده و گزارش حسابرسی را همراه با صورت های مالی، به مجمع ارائه دهند. حسابرس با بررسی اسناد مالی، دفاتر قانونی و مطابقت با استانداردهای حسابداری، گزارشی درباره صحت و سقم اطلاعات مالی ارائه می کند.

در شرکت های سهامی عام، حسابرس باید مستقل باشد و توسط سازمان بورس تأیید شده باشد. حسابرسی داخلی هم در برخی شرکت های بزرگ برای نظارت مستمر بر عملیات مالی و کنترل های داخلی انجام می شود.

کلام آخر

حسابدار شرکت های سهامی؛ به طور معمول باید بر استانداردهای حسابداری، قوانین مالیاتی، آیین نامه های سازمان بورس و همچنین اصول بودجه بندی یا تحلیل مالی مسلط باشد. تسلط بر اکسل، نرم افزارهای حسابداری پیشرفته، توانایی گزارش گیری تحلیلی و ارتباط مؤثر با حسابرسان، از جمله مهارت های ضروری برای موفقیت در این حوزه است.

با توجه به تنوع فعالیت های شرکت های سهامی، حسابدار باید قدرت مدیریت اسناد مالی و کنترل داخلی بالا داشته باشد تا بتواند از بروز تخلفات و اشکالات جلوگیری کند. اگر در رابطه با حسابداری شرکت های سهامی سوالی دارید؛ می توانید هر زمانی که خواستید، با مشاورین سایت کاوش گویا ارقام در ارتباط باشید.