استانداردهای حسابداری ایران چیست؟ مزایا + اهداف

هر شخصی که در رشته حسابداری تحصیل کرده و در این حوزه فعالیت می کند؛ به خوبی می داند که در این زمینه تعداد زیادی اصول و استاندارد وجود دارد که باید به دقت رعایت شوند. در واقع پیروی و رعایت این استانداردها برای حسابداران بسیار حیاتی بوده؛ به طوری که اگر یک حسابدار نتواند هنگام تهیه و تدوین گزارش های مالی به این استانداردها پایبند باشد، گزارش های او ممکن است رد شده و از سوی سایر حسابداران پذیرفته نشود.

در ایران مجموعاً ۴۲ استاندارد حسابداری وجود دارد، برخی از این اصول کاربردی تر و برخی دیگر کم اهمیت تر هستند. در ادامه این مطلب، برخی از مهم ترین استانداردهای حسابداری را به شما معرفی خواهیم کرد.

استاندارد حسابداری چیست؟

قبل از آنکه بخواهید با انواع استانداردهای حسابداری آشنا شوید، بهتر است یک تعریف جامع و دقیق از استاندارد حسابداری داشته باشید. به زبان ساده استاندارد حسابداری به مجموعه قوانین و مقرراتی گفته می شود که در دنیای حسابداری وجود دارد و تحت عنوان استانداردهای بین المللی حسابداری شناخته می شود. این استانداردها شامل مجموعه ای کامل از اصول و رویه هایی هستند که تمامی حسابداران در سراسر دنیا باید بر اساس آن ها عمل کنند.

این قوانین و مقررات به وضوح قلمرو فعالیت تمامی حسابداران را مشخص می کند. همچنین با ارائه شیوه های استاندارد و اصول مناسب، حسابداران می توانند، مسائل و چالش های مربوط به دنیای حسابداری را حل و فصل کنند. استانداردهای حسابداری تمام جوانب مالی یک واحد تجاری را دربرمی گیرند و برای بهبود عملکرد تجاری راه حل های با کیفیتی ارائه می دهند. این استانداردها به یکپارچه سازی گزارش های مالی کمک می کنند و تنها گزارش هایی مورد قبول هستند که براساس این استانداردها تهیه شده باشند.

انواع استانداردهای حسابداری

برای تسلط بر اصول حسابداری، آشنایی با انواع استانداردهای حسابداری الزامی است. این استانداردها به طور کلی در سه گروه اصلی تقسیم بندی می شوند:

استانداردهای عمومی

در این بخش، حسابداران باید به لحاظ علمی و عملی استقلال داشته باشند و صلاحیت حرفه ای خود را با مدارک معتبر به اثبات برسانند. به طوری که رعایت این استانداردها در حفظ و تقویت استقلال حرفه ای حسابداران نقش بسیار کلیدی دارد.

استانداردهای حسابداری میدانی

این گروه از استانداردها با توانایی حسابداران در برنامه ریزی، نظارت و هدایت تیم های حسابداری مرتبط است. همچنین ایجاد سیستم های کنترل داخلی قوی برای جلوگیری از هرگونه سوء استفاده مالی از نکات مهم و کلیدی این استانداردها به شمار می رود.

استانداردهای حسابرسی و گزارشگری مالی

پس از جمع آوری مدارک و مستندات لازم، حسابداران باید توانایی تهیه و ارائه دقیق گزارش های مالی را داشته باشند. این استانداردها با ایجاد یک چارچوب، کیفیت و شفافیت گزارش های مالی را تضمین می کنند.

مزایای استاندارد حسابداری

از جمله مزایای استانداردهای حسابداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نتایج واضح و هدفمند:

پیروی از استانداردهای حسابداری نتایج دقیق و هدفمندی را به ارمغان می آورد. در واقع این استانداردها در یک زمان مشخص، مشکلات کسب وکار را شناسایی کرده و این امکان را فراهم می کنند تا به راحتی مشکلات را برطرف کنید. همچنین عدم پایبندی به این استانداردها می تواند، مشکلات متعددی برای کسب وکارتان به وجود آورد.

شفافیت گزارش های مالی:

استانداردهای حسابداری ایران در شناسایی و اندازه گیری رویدادهای اقتصادی نقش کلیدی ایفا می کنند که این امر باعث افزایش شفافیت گزارش های مالی می شود.

راهنمایی برای حسابداران:

مواقعی که مسائل مربوط به گزارشگری مالی به وجود می آید، حسابداران می توانند با مراجعه به روش ثبت رویدادهای GAAP مشکل مورد نظر را شناسایی کنند.

سنجش عملکرد رقبا:

اگر به دنبال ارتقاء کسب و کار کوچک خود هستید و می خواهید عملکرد رقبا یا افرادی که قرار است با آن ها در یک مسیر شغلی همکاری کنید را بررسی کرده، استفاده از استانداردها به شما کمک می کند تا وضعیت مالی و عملکرد شرکت های دیگر را بهتر درک کنید.

قابل قبول بودن گزارش ها:

افرادی که به بررسی صورت های مالی و گزارش های شرکت ها یا سازمان ها می پردازند، این کار را بر اساس استانداردهای حسابداری انجام می دهند. اگر حسابدار یک شرکت این استانداردها را رعایت کند، گزارش های ارائه شده به راحتی قابل تأیید خواهند بود.

فرآیند تدوین استانداردهای حسابداری

در آموزش حسابداری آشنایی با مراحل تدوین استانداردهای حسابداری از جنبه های کلیدی آن به شمار می رود. در ادامه روند تدوین استانداردهای حسابداری در ایران به تفصیل بیان می شود:

شناسایی موضوع تحقیق

کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، موضوعات پیشنهادی از سوی مدیریت را مورد بررسی قرار می دهد. به طوری که پس از ارزیابی، موارد ضروری برای تدوین، انتخاب و به مدیریت منتقل می شود.

انجام بررسی های اولیه

در این مرحله کارشناسان در خصوص موضوع انتخاب شده، پژوهش های جامعی انجام می دهند. آن ها به بررسی و تحلیل استانداردهای بین المللی از کشورهای آمریکا، انگلستان و کانادا و همچنین قوانین داخلی می پردازند.

تصمیم گیری در مورد تدوین استاندارد

پس از اتمام تحقیقات، کمیته تدوین استاندارد باید تصمیم بگیرد که آیا تدوین استاندارد جدید ضروری است یا خیر.

ایجاد پیش نویس اولیه

چنانچه تصمیم به تدوین استاندارد جدید گرفته شود، یک گروه از کارشناسان پیش نویس اولیه استاندارد را با توجه به مطالعات و مقایسه با استانداردهای بین المللی تهیه می کنند.

تدوین پیش نویس نهایی

کمیته تدوین استاندارد پیش نویس اولیه را مورد بازنگری و اصلاح قرار داده و نسخه نهایی را تهیه می کند.

نظرسنجی عمومی

برای جمع آوری بازخوردها، پیش نویس استاندارد در اینترنت، مجلات تخصصی و میان حسابداران متخصص منتشر می شود.

تصویب نهایی استاندارد

در نهایت متن نهایی به هیئت عامل و مجمع عمومی سازمان حسابرسی ارائه شده و پس از تصویب، استانداردها به عنوان الزامات قانونی اعلام می شود. از این زمان به بعد، حسابداران باید این استاندارد ها را در تمامی گزارش های مالی خود رعایت کنند.

مهم ترین استانداردهای حسابداری در ایران

در حوزه آموزش استانداردهای حسابداری، آشنایی با مهم ترین و پرکاربردترین استانداردها در ایران ضروری است. در حال حاضر ۴۳ استاندارد حسابداری در کشور وجود دارد که در اینجا به برخی از استانداردهای کلیدی اشاره می کنیم:

• استاندارد شماره ۱: نحوه ارائه صورت های مالی
  این استاندارد مبنای ارائه صورت های مالی با اهداف عمومی را تعیین می کند. هدف آن اطمینان از قابلیت مقایسه صورت های مالی با دوره های قبل و سایر واحدهای تجاری است. همچنین الزامات کلی در خصوص ارائه، ساختار و حداقل محتوای صورت های مالی را مشخص می نماید.
• استاندارد شماره ۲: صورت جریان های نقدی
  هدف این استاندارد، ارائه اطلاعات در مورد تغییرات تاریخی نقد و معادل های نقد واحد تجاری از طریق صورت جریان های نقدی است. در واقع این اطلاعات به سه دسته فعالیت عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی تقسیم می شوند.
• استاندارد شماره ۳: درآمد عملیاتی
  این استاندارد به شناسایی زمان و نحوه ثبت درآمدهای عملیاتی حاصل از فعالیت های اصلی و مستمر واحد تجاری می پردازد.
• استاندارد شماره ۴: ذخایر، بدهی ها و دارایی های احتمالی
  هدف این استاندارد به کارگیری معیارهای مناسب برای شناخت و اندازه گیری ذخایر، بدهی های احتمالی و دارایی های احتمالی است. همچنین این استاندارد اطلاعات کافی درباره این موارد را در یادداشت های توضیحی صورت های مالی افشا می کند.
• استاندارد شماره ۵: رویدادهای پس از تاریخ ترازنامه
  این استاندارد نحوه رسیدگی به رویدادهایی که بین تاریخ ترازنامه و تاریخ تأیید صورت های مالی اتفاق می افتند و تأثیر آنها بر صورت های مالی را توضیح می دهد.
• استاندارد شماره ۶: گزارش عملکرد مالی
  هدف این استاندارد تعیین یکسری اصول و قوانین برای ارائه اقلام درآمد، هزینه و سود و زیان جامع در صورت سود و زیان و سایر اجزای عملکرد مالی است.
• استاندارد شماره ۷: حسابداری مخارج تحقیق و توسعه
  این استاندارد به شناسایی و اندازه گیری هزینه های مربوط به تحقیق و توسعه و افشای آن ها در صورت های مالی می پردازد.
• استاندارد شماره ۸: حسابداری موجودی مواد و کالا
  این استاندارد روش ارزشیابی و انعکاس موجودی مواد و کالا در صورت های مالی را توضیح می دهد.
• استاندارد شماره ۹: حسابداری پیمان های بلندمدت
  این استاندارد به تخصیص درآمدها و هزینه های مرتبط با پیمان های بلندمدت به دوره های مالی مختلف می پردازد.
• استاندارد شماره ۱۰: حسابداری کمک های بلاعوض دولت
  این استاندارد نحوه شناسایی و ارائه کمک های بلاعوض دریافتی از دولت و روش های حسابداری مرتبط با آن ها را تعیین می کند.
• استاندارد شماره ۱۱: دارایی های ثابت مشهود
  این استاندارد به نحوه شناسایی، اندازه گیری و استهلاک دارایی های ثابت مشهود می پردازد و مشخص می کند که چگونه این دارایی ها در صورت های مالی ثبت شوند.
• استاندارد شماره ۱۲: افشای اطلاعات درباره اشخاص وابسته
  استاندارد ۱۲ الزامات مربوط به افشای اطلاعات درباره معاملات و موجودی حساب های واحد تجاری با اشخاص وابسته را تعیین کرده که به شفافیت و درک بهتر وضعیت مالی کمک می کند.
• استاندارد شماره ۱۳: حسابداری مخارج تامین مالی
  مخارج تأمین مالی به طور معمول به عنوان هزینه شناخته می شوند، مگر در حالات خاص که این مخارج برای دارایی های واجد شرایط به صورت سرمایه ای ثبت شوند.
• استاندارد شماره ۱۴: اجاره ها
  این استاندارد نحوه شناسایی و اندازه گیری قراردادهای اجاره ای را برای اجاره کننده و اجاره دهنده مشخص می کند و الزامات مالی مربوط به این قراردادها را شرح می دهد.
• استاندارد شماره ۱۵: حسابداری سرمایه گذاری ها
  این استاندارد به نحوه حسابداری سرمایه گذاری های کوتاه مدت و بلندمدت و همچنین افشای اطلاعات مربوط به این سرمایه گذاری ها می پردازد.
• استاندارد شماره ۱۶: آثار تغییر در نرخ ارز
  استاندارد ۱۶ نحوه تسعیر معاملات ارزی و عملیات بین المللی و تأثیر تغییرات نرخ ارز بر صورت های مالی را بررسی می کند.
• استاندارد شماره ۱۷ تا ۲۱: (رزرو شده)
  در حال حاضر استاندارد مشخصی برای این شماره ها وجود ندارد و آن ها در لیست رسمی ممکن است رزرو یا در دست تدوین باشند.
• استاندارد شماره ۲۲: گزارشگری مالی میان دوره ای
  هدف این استاندارد تعیین حداقل محتوای گزارش های مالی میان دوره ای و اصول شناخت و اندازه گیری اطلاعات آن است.
• استاندارد شماره ۲۳ تا ۲۹: (رزرو شده)
  مشابه موارد قبلی، این شماره ها نیز در حال حاضر بدون متن هستند و برای استانداردهای آینده در نظر گرفته شده اند.
• استاندارد شماره ۳۰: سود هر سهم
  هدف این استاندارد تعیین قواعد محاسبه و ارائه سود هر سهم برای ارتقاء قابلیت مقایسه عملکرد واحدهای تجاری است.
• استاندارد شماره ۳۱ تا ۳۳: (رزرو شده)
  این شماره ها نیز در حال حاضر بدون متن هستند.
• استاندارد شماره ۳۴: رویه های حسابداری، تغییر در برآوردهای حسابداری و اشتباهات
  این استاندارد نحوه انتخاب و تغییر رویه های حسابداری و همچنین چگونگی افشای اصلاح اشتباهات را شرح می دهد.
• استاندارد شماره ۳۵: مالیات بر درآمد
  استاندارد ۳۵ به نحوه محاسبه، شناسایی و افشای آثار مالیاتی ناشی از معاملات و سایر رویدادهای اقتصادی می پردازد.
• استاندارد شماره ۳۶: کاهش ارزش دارایی ها
  این استاندارد نحوه شناسایی زیان کاهش ارزش دارایی ها و راه های اندازه گیری و افشای آن در صورت های مالی را توضیح می دهد.
• استاندارد شماره ۳۷: ابزارهای مالی و افشا
  براساس استاندارد شماره ۳۷، واحدهای تجاری موظف هستند که اطلاعات مربوط به اهمیت ابزارهای مالی و ریسک های ناشی از آن ها را افشا کنند.

سخن پایانی

استانداردهای حسابداری به مجموعه اصولی گفته می شود که توسط کمیته ای تخصصی تدوین شده اند. این استانداردها الزامی هستند و تمام حسابداران و حسابرسان کشور باید به آن ها پایبند باشند؛ در واقع رعایت این اصول برای جامعه حسابداری از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به طوری که اگر یک گزارش مالی بر اساس این اصول تهیه نشود، توسط سایر حسابداران تایید نخواهد شد. به همین دلیل اگر شما در زمینه مالی فعالیت می کنید، آشنایی با این اصول برایتان بسیار مفید و ضروری خواهد بود.