تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم چیست؟
مالیات به عنوان یک هزینه اجتماعی تعریف شده که برای تامین مخارج عمومی و به صورت غیرقابل بازگشت از سوی افراد به دولت پرداخت می شود. در واقع این هزینه یکی از مهم ترین منابع تامین درآمد برای دولت ها به شمار می رود. به طوری که در ایران مالیات ها به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شوند. از این رو در ادامه مجموعه کاوش گویا ارقام شما را همراهی می کند تا با تمامی اطلاعات ضروری درباره مالیات های مستقیم و غیرمستقیم آشنا شوید.
مالیات مستقیم چیست؟
برای درک بهتر تفاوت میان مالیات مستقیم و غیر مستقیم به یک تعریف واضح از هر یک از این دو نوع مالیات نیاز داریم. مالیات مستقیم به مالیاتی گفته شده که به طور مستقیم و بدون واسطه از درآمد یا دارایی های مؤدیان مالیاتی دریافت می شود. در واقع ماموران مالیاتی به صورت مستقیم این نوع مالیات را از مؤدیان دریافت می کنند.
نکته مهم درباره مالیات مستقیم این است که تمامی افرادی که در کشور درآمد دارند (حتی اگر در خارج از کشور زندگی کنند) مشمول پرداخت آن هستند؛ حتی افرادی که از طریق کسب و کارهای اینترنتی درآمد دارند نیز باید مالیات بر درآمد خود را بپردازند. طبق قوانین مالیاتی، تمام افرادی که دارای دارایی و اموال در کشور هستند؛ برای حفظ و نگهداری از این دارایی ها موظف به پرداخت مالیات هستند. مالیات مستقیم شامل چندین دسته بندی مختلف است که در ادامه به توضیح این دسته ها می پردازیم؛
مالیات حق تمبر
این نوع مالیات زمانی اعمال می شود که افراد برای رسمیت بخشیدن به اسناد خود از تمبر استفاده کنند. در واقع مالیات حق تمبر که به خاطر هزینه تمبر از اشخاص دریافت می شود، در دسته انواع مالیات مستقیم قرار می گیرد.
مالیات بر ارث
مالیات بر ارث یکی دیگر از انواع مالیات های مستقیم است که در این بحث اهمیت دارد. وراث یک فرد متوفی باید دیون و بدهی های او را پرداخت کنند تا اموال تقسیم شود. مالیات بر ارث یکی از این بدهی ها است که وراث برای انتقال دارایی های متوفی باید بپردازند. بر اساس قوانین هر یک از وراث به تناسب نوع دارایی و طبقه ای که ارث می برند، موظف هستند که مبلغ مشخصی را به عنوان مالیات پرداخت کنند. همچنین داشتن مشاور مالیاتی یا وکیل مالیاتی می تواند، مشکلات ناشی از عدم پرداخت صحیح مالیات را کاهش دهد.
مالیات بر درآمد
طبق قانون همه اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران درآمد داشته باشند، مشمول مالیات هستند. این قانون شامل کسانی که در ایران ساکن بوده و حتی ایرانی هم نیستند، می شود؛ به شرطی که منبع درآمدی در کشور داشته باشند. تعیین مالیات بر درآمد در ایران بر اساس خوداظهاری است و افراد باید سود، زیان و درآمد خود را محاسبه کرده و در یک اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
مالیات غیر مستقیم
یکی از انواع مالیات ها در ایران، مالیات غیر مستقیم است که پرداخت کننده مشخصی ندارد. این دسته از مالیات ها در مقایسه با مالیات های مستقیم قرار می گیرند و هر کشور سیستم محاسبه خاص خود را دارد. جالب است بدانید که در همه کشورها، همه شهروندان از تولیدکنندگان و واردکنندگان تا مصرف کنندگان موظف به پرداخت مالیات هستند. در ادامه به بررسی انواع مالیات های غیر مستقیم در ایران می پردازیم:
مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده که به آن مالیات بر مصرف نیز گفته می شود، یکی از مهم ترین انواع مالیات های غیر مستقیم است که به طور مستقیم بر روی قیمت نهایی کالاها و خدمات اعمال می شود و مصرف کنندگان نهایی مسئول پرداخت آن هستند. این مالیات بر اساس تفاوت میان ارزش مصرفی کالاها، خدمات و مواد اولیه محاسبه می شود.
مالیات بر منابع طبیعی
این نوع مالیات شامل استخراج و استفاده از منابع طبیعی مانند منابع معدنی، نفت و گاز وضع می شود. درآمد حاصل از این مالیات ها برای توسعه و نگهداری منابع طبیعی کشور استفاده می شود.
مالیات بر معاملات
جالب است که در برخی کشورها، شهروندان برای تراکنش های خاص، مانند خرید و فروش سهام، نیز ملزم به پرداخت مالیات هستند. به طور کلی مالیات بر ارزش افزوده به صورت استاندارد بر قیمت نهایی محصولات و خدمات اعمال می شود و مبلغ آن به نرخ مالیات و قیمت کالا بستگی دارد. مالیات بر منابع طبیعی نیز به حجم و ارزش منابع استخراجی وابسته است؛ به طوری که میزان مالیات بر معاملات بر اساس درآمد حاصل از تراکنش ها محاسبه می شود.
تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم
مالیات ها به دو دسته کلی مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم دسته بندی می شوند. این دو نوع مالیات تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند و هر کدام در تامین درآمد دولت و توسعه اقتصاد یک کشور نقش مهمی ایفا می کنند؛ از این رو در ادامه به بررسی این تفاوت ها می پردازیم:
مودی پرداخت مالیات
تفاوت بنیادی بین مالیات مستقیم و غیر مستقیم در نوع مودی آنها است. مالیات مستقیم از درآمد افراد و شرکت ها و همچنین دارایی های آنها اخذ می شود؛ در حالی که مالیات غیر مستقیم از مصرف کنندگان کالاها و خدمات دریافت می شود. تولیدکننده به عنوان واسطه این مالیات را جمع آوری کرده و به دولت تحویل می دهد.
فرار مالیاتی
در مالیات مستقیم، افراد ممکن است از پرداخت مالیات فرار کنند و قوانین مالیاتی را دور بزنند؛ اما در مالیات غیر مستقیم به دلیل وابستگی آن به خرید کالاها، دور زدن آن دشوار است؛ زیرا مصرف کنندگان باید هنگام خرید به صورت طبیعی مالیات را پرداخت کنند.
انتقال مالیاتی
در مالیات مستقیم، بار مالیاتی نمی تواند از یک شخص به شخص دیگر منتقل شود و خود فرد باید مالیات خود را پرداخت کند؛ اما در مالیات غیر مستقیم، این بار به راحتی منتقل می شود؛ به عنوان نمونه وقتی یک خرده فروش محصولی را می فروشد، مالیات توسط خریدار پرداخت می شود.
تأثیر بر تورم
تفاوت دیگری که وجود دارد، تأثیر مالیات مستقیم بر شدت تورم است. به طوری که مالیات مستقیم با کاهش قدرت خرید افراد، باعث کاهش درآمد آن ها می شود. این موضوع به نوبه خود میزان تقاضا را کاهش می دهد، زیرا مردم به دلیل درآمد پایین، قدرت خرید کالاهای موجود در بازار را نخواهند داشت. در مقابل در مالیات های غیرمستقیم اینطور نیست؛ چرا که رابطه ای معکوس میان خرید مردم و مالیات های غیرمستقیم وجود دارد؛ یعنی با افزایش خرید مردم، مالیات کاهش می یابد.
این امر باعث تشویق افراد برای خرید بیشتر و استفاده از خدمات می شود؛ در نتیجه تقاضا نیز افزایش می یابد. مالیات مستقیم به خرید کالاها و خدمات مربوط نمی شود و معمولاً شامل کسری های زیادی بوده که برای جمع آوری آن به زمان و هزینه بالایی نیاز است. بنابراین می توان گفت که مقامات به دلیل سریع تر بودن فرآیند مالیات های غیرمستقیم، آن ها را در اولویت قرار می دهند.
پوشش مالیاتی
مالیات غیر مستقیم شامل افراد بیشتری می شود؛ در حالی که مالیات مستقیم تنها شامل بخشی از افراد است و بر اساس درآمد آنها تعیین می شود.
افراد مشمول مالیات
افرادی که ملزم به پرداخت مالیات هستند عبارتند از:
- افراد حقیقی و حقوقی که دارای اموال یا املاک در ایران هستند.
- شخصیت های حقیقی ایرانی مقیم ایران که باید بابت اموال خود در کشور مالیات پرداخت کنند.
- شخصیت های حقیقی ایرانی مقیم خارج از کشور که نسبت به اموال خود در ایران مسئول هستند.
- شخصیت های حقوقی ایرانی که در قبال تمامی درآمدهای خود در ایران و حتی خارج از آن مشمول پرداخت مالیات هستند.
- شخصیت های غیرایرانی (حقیقی و حقوقی) که نسبت به درآمدهایی که در ایران کسب می کنند و همچنین در قبال درآمدهایی که از طریق واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود در ایران به دست می آورند؛ باید مالیات پرداخت کنند.
در مالیات غیرمستقیم هر شخصی که کالا یا خدماتی را خریداری می کند باید به ازای آن مالیات مربوطه را پرداخت نماید. در مالیات غیرمستقیم، مالیات بر اساس قیمت افزوده شده، محاسبه می شود؛ اما در مالیات مستقیم، فقط تعداد خاصی از افراد مشمول هستند، زیرا این نوع مالیات تنها بر اساس درآمد و دارایی افراد تعیین می شود.
سخن پایانی
مالیات به عنوان هزینه ای شناخته می شود که افراد برای حقوق، سود ناشی از فعالیت ها و همچنین درآمد حاصل از فروش برخی کالاها و خدمات به دولت پرداخت می کنند. این درآمد برای سرمایه گذاری در پروژه های عمومی و بهبود زیرساخت ها مصرف می شود؛ بنابراین باید شهروندان برای حمایت از این اقدامات از پرداخت مالیات غافل نشوند و در موعد مقرر مالیات های خود را تسویه کنند؛ در غیر این صورت ممکن است با پیامدهای منفی و مشکلات جدی روبه رو شوند. از این رو اگر به مشاوره یا اطلاعات بیشتری نیاز دارید، می توانید با کارشناسان مجموعه کاوش گویا ارقام تماس بگیرید.