صفر تا صد حسابداری صنعتی | اصطلاحات | وظایف | روش‌ها
رشته حسابداری، زیر شاخه های متفاوتی دارد و فعالان اقتصادی با توجه به حوزه ای که در آن فعالیت می کنند می بایست از یکی از این زیر شاخه ها استفاده کنند. حسابداری صنعتی، از جمله زیر شاخه های مهم در خدمات حسابداری است که ما قصد داریم در این مقاله به صحبت در مورد آن بپردازیم.
حسابداری صنعتی چیست؟
به حسابداری صنعتی، حسابداری بهای تمام شده نیز می گویند. در این زیر شاخه، هزینه های تولید، بررسی، ثبت و گزارش می شوند. مهم ترین هدفی که با انجام این نوع حسابداری محقق می شود مشخص کردن همه هزینه هایی است که برای تولید یک محصول یا خدمت صرف شده است.
مدیران با کمک اطلاعات و اعدادی که از این نوع حسابداری به دست می آید می توانند هزینه های واحد تولیدی خود را بهتر مدیریت کنند و قیمت های مناسب تری برای ارائه خدمات یا فروش محصول تعیین کنند. دانستن بهای تمام شده کالا منجر به کاهش خطا در زمان تصمیم گیری می شود.
معروف ترین اصطلاحات حسابداری صنعتی
اصطلاحات متفاوتی در حسابداری صنعتی وجود دارد که در ادامه معروف ترین آنها را شرح داده ایم:
1- هزینه یابی و دایره هزینه یابی
هزینه یابی و دایره هزینه یابی، یکی از مهم ترین اصطلاحات در حسابداری صنعتی است. این واژه به هزینه ای اشاره دارد که برای تولید یک محصول یا ارائه خدمت صرف شده است. دایره هزینه یابی یک قسمت از واحدهای تولیدی است که در آن، اسناد مرتبط با حسابداریِ تولیدی و غیر تولیدی ثبت می شود. این واحد، کارهای دیگری اعم از تجزیه و آنالیز هزینه های صرف شده برای تولید، توزیع و فروش کالا را نیز بر عهده دارد.
2-حقوق و دستمزد
یکی از هزینه هایی که برای تولید محصول باید صرف شود حقوق کارگران است. حقوق در حسابداری صنعتی، دو نوع مستقیم و غیر مستقیم دارد.
3- هزینه اولیه
منظور از هزینه اولیه، هزینه ای است که به صورت مستقیم برای خرید مواد اولیه صرف می شود. ماده اولیه شامل همان ماده ای است که محصول را از آن تولید می کنند. گاهی اوقات، دستمزد کارگران را نیز جزء هزینه های اولیه به شمار می آورند و گاهی نیز آن را به عنوان یک موضوع مستقل در نظر می گیرند.
4- کالاهای تولید شده
به کالاهایی که همه مراحل تولید را پشت سر گذاشته اند و در انبار نگهداری می شوند کالای تولید شده می گویند. علت اینکه در حسابداری صنعتی، به این موضوع توجه ویژه ای می شود در خطر قرار نگرفتن واحد تولیدی است. بدون داشتن اطلاعات کافی در مورد میزان دقیق کالاهای تولید شده نمی توان خطوط سفارشات و تولید را مدیریت کرد.
5- هزینه سربار
به همه هزینه هایی که به صورت غیر مستقیم روی تعیین بهای تمام شده کالا تاثیر دارد، هزینه سربار گفته می شود؛ مانند هزینه تعمیرات و نگهداری ماشین آلات و تجهیزات. حقوق آن دسته از کارکنانی را که به صورت غیر مستقیم در امر تولید نقش دارند، یا می توان جزء هزینه های سربار در نظر گرفت و یا آنها را در هزینه دستمزد کارگران محاسبه کرد.
6-کالاهای در جریان ساخت
کالاهایی که هنوز کار تولید آنها تمام نشده و به محصول نهایی تبدیل نشده اند کالاهای در جریان ساخت گفته می شود. چیزی که در مورد کالاهای در جریان ساخت، بسیار مهم است تعریف کردن ایستگاه های تولید است؛ چرا که ممکن است برخی کالاهای تولید شده در میان مسیر تولید، نیاز داشته باشند که در انبار نگهداری شوند.
7- مواد اولیه
قطعات و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید یک محصول را مواد اولیه می گویند. نوسانات قیمت مواد اولیه، روی تعیین بهای تمام شده یک کالا نقش بسیار مهمی دارد.
وظایف حسابدار صنعتی
حسابداران صنعتی باید به وظایف خود آشنایی داشته باشند تا بتوانند کارشان را به خوبی انجام دهند. از جمله مهم ترین وظایف این گروه شغلی می توان به این موارد اشاره کرد:
برآورد کردن هزینه های مستقیم در بحث تولید
یکی از مسائلی که روی قیمت تمام شده کالا تاثیر دارد، هزینه ای است که برای تولید آن به صورت مستقیم صرف شده است. این هزینه شامل موارد متفاوت مانند هزینه خرید مواد اولیه و هزینه کارگران می شود. این، حسابداران صنعتی هستند که می توانند هزینه های مستقیم در تولید را به دقیق ترین شکل ممکن محاسبه کنند.
برآورد کردن هزینه های غیر مستقیم در بحث تولید
همه هزینه هایی که برای تولید یک محصول صرف می شود، مستقیم نیست و برخی از هزینه ها به صورت غیر مستقیم به تولید یک محصول یا خدمات اختصاص داده می شوند. از آنجایی که برآورد کردن این هزینه ها روی کسب و کار تاثیر دارد به همین خاطر است که حسابداران صنعتی موظفند آن را نیز محاسبه کنند. از جمله هزینه های غیر مستقیم در بحث تولید می توانیم به هزینه مربوط به بازاریابی و تبلیغات اشاره کنیم.
آماده سازی و ارائه گزارش
بعد از آنکه همه اطلاعات، جمع آوری شدند حسابداران صنعتی، برای آنکه مدیران را در جریان وضعیت مجموعه قرار دهند، می بایست یک گزارش تهیه کرده و در اختیار مدیر بگذارند. ارائه درست و صحیح این گزارش ها حائز اهمیت است و به مدیر واحد تولیدی کمک می کند تا تصمیمات بهتری برای آینده مجموعه بگیرد.
آنالیز و بررسی مراکز هزینه
مراکز هزینه به مراکزی گفته می شود که تولید را تحت تاثیر خود قرار می دهند. برای مثال، ماشین هایی را که برای تولید محصول به کار می برند مرکز هزینه می دانند. اگر این مراکز هزینه باعث شوند که بهای تمام شده محصول افزایش پیدا کند، حسابداران صنعتی هستند که می بایست مدیر را در جریان جزئیات آن قرار دهند و راهکارهایی ارائه دهند که این هزینه های اضافی کاهش پیدا کند.
مهارت های مورد نیاز برای تبدیل شدن به یک حسابدار صنعتی حرفه ای
کسانی که می خواهند به عنوان یک حسابدار صنعتی وارد بازار کار شوند می بایست در حوزه های زیر مهارت و تجربه لازم را داشته باشند:
- یکی از مهم ترین مهارت هایی که حسابداران صنعتی باید داشته باشند شناخت کامل و کافی از کسب و کاری است که قرار است حسابداری آن را انجام دهند.
- نرم افزارهای زیادی برای حسابداری در بازار موجود است. حسابداران صنعتی می بایست به این نرم افزارها تسلط کامل داشته باشند و به موقع از آنها استفاده کنند. این نرم افزارها و سیستم های حسابداری به مدیریت بهتر اطلاعات کمک می کنند. شاید به همین خاطر باشد که تاکید زیادی می شود حسابداران، به این نرم افزارها مسلط باشند.
- از دیگر مهارت هایی که آنها باید داشته باشند توانایی تجزیه و تحلیل انحرافاتی است که بین هزینه های واقعی و هزینه های استاندارد اتفاق افتاده است. حسابداران صنعتی می بایست راهکارهای خوبی برای از بین بردن این انحرافات ارائه دهند.
- آنها باید بتوانند مواد اولیه، کالای های در جریان ساخت و کالاهای تولید شده را مدیریت و کنترل کنند. این کار برای جلوگیری کردن از کمبود کالا و مواد اولیه صورت می گیرد.
هر آنچه که لازم باید حسابداران صنعتی بدانند، در دوره های حسابداری کاوش گویا ارقام آموزش داده می شود. اساتیدی که این دوره ها را برگزار می کنند سال ها به عنوان یک حسابدار صنعتی مشغول به فعالیت بوده و تجربه زیادی دارند. حضور در کلاس این اساتید با چندین سال فعالیت حضوری در رشته حسابداری برابری می کند.
روش های حسابداری صنعتی
روش های حسابداری صنعتی را به 6 دسته کلی تقسیم کرده اندکه در ادامه توضیحاتی در مورد آنها بیان خواهد شد:
1- هزینه یابی مستقیم یا متغیر
هزینه یابی مستقیم یا متغیر به هزینه هایی گفته می شود با تغییر کردن حجم تولید تغییر می کنند. برای مثال، هزینه ای که بابت دستمزد تولید پرداخت می شود یکی از هزینه های متغیر است.
2- هزینه یابی جذبی
هزینه یابی جذبی شامل مواردی چون سربار ثابت و متغیر، هزینه صرف شده در تولید مستقیم محصول و دستمزد مستقیم است. به صورت کلی، هزینه هایی که در جریان ساخت صرف می شوند جزء هزینه یابی جذبی هستند.
3- هزینه یابی سفارش کار
هزینه یابی سفارش کار، شامل جمع آوری، تشخیص، ثبت و اختصاص دادن همه هزینه های مربوط به تولید است. در هزینه یابی سفارش کار، فرآیند تولید از ابتدا تا انتها در نظر گرفته شده و هزینه های آن تفکیک می شود. نکته مهمی که باید در این نوع هزینه یابی مد نظر قرار داده شود این است که اطلاعات مربوط به هر سفارش به صورت جداگانه ثبت و ضبط می شود.
4- هزینه یابی تخمینی یا برآوردی
هزینه یابی تخمینی یا برآوردی شامل پیش بینی هزینه ها برای یک تصمیم از قبل پیش بینی شده و مخارجی است که بعد از فروش به وجود می آید.
5-هزینه یابی مرحله ای یا هزینه یابی مراحل تولید
در کارخانه هایی که برای تولید محصول باید مراحل متفاوتی طی شود و محصولات در حجم زیاد تولید می شوند از هزینه یابی مرحله ای در حسابداری صنعتی استفاده می شود. از جمله این موسسات که از این فرمول استفاده می کنند می توانیم به کارخانه های فعال در حوزه صنعت نساجی، صنایع نفت کش و صنایع تولید کننده های مواد شیمیایی اشاره کنیم.
6- هزینه یابی استاندارد
موضوعی که در هزینه یابی استاندارد بسیار مهم به نظر می رسد مقایسه ای است که بین نتایج واقعی تولید و فروش، و نتایج از قبل پیش بینی شده صورت می گیرد. به بیان دیگر، در این هزینه یابی قیمت تمام شده را پیش بینی می کنند و سپس آن را با قیمت تمام شده واقعی مقایسه می کنند. در صورتی که اعداد واقعی و پیش بینی شده با هم مغایرت داشته باشند علت آن به بحث و بررسی گذاشته می شود.
تفاوت حسابداری صنعتی و مالی
حسابداری صنعتی و مالی، دو زیرشاخه از حسابداری هستند اما تفاوت هایی دارند که در اینجا به آنها اشاره خواهیم کرد:
1- طیف استفاده کنندگان
یکی از مهم ترین تفاوت هایی که بین حسابداری صنعتی و حسابداری مالی وجود دارد طیف کسانی است که از اطلاعات ارائه شده توسط این دو حسابداری استفاده می کنند. تعداد کسانی که از اطلاعات حسابداری مالی استفاده می کنند بیشتر است. هم کسانی که در داخل یک مجموعه فعالیت می کنند و هم کسانی که بیرون از مجموعه حضور دارند، می توانند از گزارش های تولید شده توسط حسابداری مالی استفاده کنند.
کسانی که از گزارش های مالی تهیه شده حسابداری صنعتی استفاده می کنند افرادی اند که در داخل آن شرکت یا مجموعه تولیدی، مشغول به کار هستند.
2- نحوه ارتباط با قوانین بیمه و مالیات
حسابداری مالی، به صورت مستقیم با قوانین بیمه و مالیات در ارتباط است. اما حسابداری صنعتی به صورت غیر مستقیم با اصول بیمه و مالیات ارتباط دارد.
3- تفاوت در شکل ارائه گزارش های مالی
در حسابداری مالی، گزارش ها از قالب خاص و مشخصی پیروی می کنند و ارائه صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان وجه نقد در قالب های مشخصی انجام می شود.
این قالب ها هستند که استانداردهای حسابداری را تدوین می کنند و بر اساس همین استانداردهاست که گزارش ها باید تهیه شده و در اختیار افراد ذینفع قرار گیرد. در حسابداری صنعتی، فرم خاصی برای ارائه گزارش ها وجود ندارد و در هر مبنایی که مورد تایید سازمان باشد می توان گزارش ها را تهیه و ارائه کرد.
4- مبنا و واحد اندازه گیری
تنها واحدی که گزارش ها در حسابداری مالی بر اساس آن بیان می شوند، واحد پولی و ریالی هستند و گزارش ها با واحد دیگری بیان نمی شوند. در حسابداری صنعتی علاوه بر واحد پولی و ریالی، گزارش ها ممکن است بر اساس تناژ، لیتر، مترمکعب، مترمربع و به صورت کلی با واحدهای مختلف بیان شوند.
5- برخورد با گذشته و آینده گزارش ها
حسابداری مالی، با نگاهی به گذشته، گزارش ها را مورد بررسی قرار می دهد. در واقع، آنچه که در گذشته یک موسسه تولیدی و یا ارائه کننده خدمات اتفاق افتاده است در حسابداری مالی مهم بوده و نگاه این نوع حسابداری به سمت گذشته است. در حسابداری صنعتی، همیشه نگاه به سمت گذشته نیست و برای تهیه بودجه می بایست به آینده نیز نیم نگاهی داشت.
جمع بندی
حسابداری صنعتی را توضیح دادیم، مهارت های مورد نیاز برای تبدیل شدن به یک حسابدار خبره را گفتیم و در مورد وظایف آنها و همین طور تفاوت حسابداری مالی و صنعنی نیز نکاتی را بیان کردیم.
کسانی که علاقه مندند به عنوان یک حسابدار صنعتی مشغول به فعالیت شوند بهتر است در دوره آموزشی موسسه های برتر کشور، همچون کاوش گویا ارقام شرکت کنند. مدرسان این دوره تا به حال توانسته اند حسابداران صنعتی خبره ای وارد بازار کار کنند.